Diagnostyka i orzecznictwo chorób zawodowych

Art. 235¹ Kodeksu Pracy: za chorobę zawodową uważa się chorobę wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanymi "narażeniem zawodowym".

Art. 235² Kodeksu Pracy: rozpoznanie choroby zawodowej u pracownika lub byłego pracownika może nastąpić w okresie jego zatrudnienia w narażeniu zawodowym albo po zakończeniu pracy w takim narażeniu, pod warunkiem wystąpienia udokumentowanych objawów chorobowych w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych.

 

Procedura rozpoznawania choroby zawodowej składa się z trzech etapów:

I. PODEJRZENIE CHOROBY ZAWODOWEJ

1. Podejrzenie choroby zawodowej może podjąć:

1)  pracodawca

2)  każdy lekarz (np. lekarz sprawujący opiekę profilaktyczną nad zakładem pracy, lekarz każdej specjalności leczący pacjenta,  w tym lekarz rodzinny, lekarz stomatolog)

3)  pracownik aktualnie zatrudniony lub były pracownik (niezatrudniony emeryt, rencista, bezrobotny).

 2. Podejrzenie choroby zawodowej u pracownika musi być zgłoszone pisemnie przez osoby upoważnione na  obowiązujących formularzach.

 3. Zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej u pracownika dokonują:

  1) pracodawca zatrudniający pracownika - dokonuje zgłoszenia na druku „podejrzenie choroby zawodowej” (załącznik 1) przesyła go do:

• właściwego państwowego inspektora sanitarnego (powiatowego /granicznego/wojewódzkiego)
• właściwego okręgowego inspektora pracy,

których właściwość ustala się według miejsca, w którym praca jest lub była wykonywana przez pracownika lub według krajowej siedziby pracodawcy, w przypadku gdy dokumentacja dotycząca narażenia zawodowego jest gromadzona w tej siedzibie.

  2) lekarz  - kieruje pacjenta na druku skierowanie na badania w związku z podejrzeniem choroby zawodowej (załącznik 2).

Oryginał wypełnionego skierowania lekarz przesyła wraz z dokumentacją medyczną do jednostki orzeczniczej I stopnia, gdzie pracownik zostanie poddany badaniom w kierunku choroby zawodowej.

Skierowania na badania do jednostki orzeczniczej I stopnia nie stosuje się, jeżeli zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej zostało dokonane przez lekarza tej jednostki.

Lekarz orzecznik jednostki orzeczniczej wysyła zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej do właściwego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego oraz okręgowego inspektora pracy  (właściwego ze względu na miejsca, w którym praca jest lub była wykonywana przez pracownika, gdy dokumentacja dotycząca narażenia zawodowego jest gromadzona w tym miejscu, a w przypadku braku takiej możliwości – według miejsca, na terenie którego było ostatnie narażenie zawodowe).

   3) pracownik aktualnie zatrudniony - dokonuje zgłoszenia wyłącznie przez lekarza sprawującego opiekę profilaktyczną nad zakładem pracy  zatrudniającym pracownika (schemat postępowania jak w pkt. 2)

  4) sam pracownik (pod warunkiem, że aktualnie nie jest zatrudniony) - dokonuje zgłoszenia na druku zgłoszenie podejrzenia choroby  zawodowej (załącznik 1). Oryginał wypełnionego druku przesyła państwowemu  inspektorowi sanitarnemu, właściwemu ze względu na siedzibę byłego zakładu pracy.

4. Właściwy państwowy inspektor sanitarny, który otrzymał zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej, wszczyna postępowanie, w szczególności przeprowadza ocenę narażenia zawodowego oraz sporządza kartę oceny narażenia zawodowego, którą wraz ze skierowaniem na badania przekazuje do jednostki orzeczniczej

I stopnia w celu przeprowadzenia badań w kierunku choroby zawodowej.

 

II. ROZPOZNANIE CHOROBY ZAWODOWEJ

1. Rozpoznania choroby zawodowej u pracownika dokonuje lekarz orzecznik, zatrudniony w uprawnionej placówce medycznej, w formie orzeczenia lekarskiego wystawionego na obowiązujących formularzach.

Jeżeli lekarz rozpozna u pracownika chorobę zawodową, to wydaje orzeczenie na druku: "orzeczenie lekarskie o rozpoznaniu choroby zawodowej", a w przypadku braku podstaw do jej rozpoznania na druku: "orzeczenie lekarskie o braku podstaw do rozpoznania choroby zawodowej".

Proces rozpoznawania choroby zawodowej może odbywać się w jednej lub w dwóch instancjach orzeczniczych.

Jednostkami orzeczniczymi I stopnia są:

   1) poradnie chorób zawodowych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy (w zakresie wszystkich chorób zawodowych)

   2) kliniki i poradnie chorób zawodowych uniwersytetów medycznych (akademii medycznych) (w zakresie wszystkich chorób zawodowych)

 3) poradnie chorób zakaźnych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy albo przychodnie i oddziały chorób zakaźnych poziomu wojewódzkiego (w zakresie chorób zawodowych zakaźnych i pasożytniczych)

 4) podmioty lecznicze, w których nastąpiła hospitalizacja (w zakresie rozpoznawania chorób zawodowych u pracowników hospitalizowanych z powodu wystąpienia ostrych objawów choroby).

2. W przypadku, kiedy pracownik nie zgadza się z treścią orzeczenia lekarskiego ma możliwość złożenia wniosku o ponowne badanie  lekarskie w jednostce orzeczniczej II stopnia, w terminie 14. dni od daty otrzymania orzeczenia, za pośrednictwem lekarza orzecznika, który je wydał.

Jednostkami orzeczniczymi II stopnia od orzeczeń wydanych przez lekarzy zatrudnionych w jednostkach orzeczniczych pierwszego stopnia, są instytuty badawcze w dziedzinie medycyny pracy.

Orzeczenie lekarskie w sprawie choroby zawodowej wydane przez lekarza jednostki orzeczniczej II stopnia jest ostateczne.

 

3. Lekarz jednostki orzeczniczej I lub II stopnia wydaje orzeczenie w sprawie choroby zawodowej w oparciu o:

       1) wyniki badań lekarskich i pomocniczych

       2) dokumentację medyczną pracownika

       3) dokumentację przebiegu zatrudnienia

       4) ocenę narażenia zawodowego.

W przypadkach uznanych przez lekarza za uzasadnione stanem zdrowia pracownika, byłego pracownika albo w przypadku śmierci pracownika albo byłego pracownika ww. lekarz wydaje orzeczenie lekarskie na podstawie dokumentacji medycznej, dokumentacji przebiegu zatrudnienia oraz oceny narażenia zawodowego.

 

III. STWIERDZENIE CHOROBY ZAWODOWEJ

Procedurę stwierdzenia choroby zawodowej u pracownika przeprowadza właściwy państwowy inspektor sanitarny w oparciu o materiał dowodowy, a w szczególności o dane zawarte w orzeczeniu lekarskim, wydanym przez lekarza jednostki orzeczniczej oraz ocenę narażenia zawodowego pracownika.

Stwierdzenie choroby zawodowej polega na wydaniu przez właściwego państwowego inspektora sanitarnego decyzji administracyjnej na druku: "decyzja o stwierdzeniu choroby zawodowej", a w przypadku braku podstaw do jej stwierdzenia na druku: "decyzja o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej".

Jeżeli pracownik lub pracodawca nie zgadzają się z treścią decyzji, mają prawo złożyć odwołanie do właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego w terminie 14. dni od daty jej otrzymania, za pośrednictwem inspektora sanitarnego, który tę decyzję wydał.

Od decyzji właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego pracownikowi i pracodawcy przysługuje złożenie skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Skarga powinna być wniesiona do sądu w terminie 30 dni od daty otrzymania decyzji wojewódzkiego inspektora sanitarnego. Na wyrok wojewódzkiego sądu administracyjnego pracownik i pracodawca mogą złożyć skargę kasacyjną do naczelnego sądu administracyjnego.

Pracownik może ubiegać się o przysługujące mu uprawnienia z tytułu choroby zawodowej, jeżeli posiada prawomocną decyzję o stwierdzeniu tej choroby.

PRZEPISY PRAWNE DOTYCZĄCE CHORÓB ZAWODOWYCH

1. Ustawa Kodeks Pracy z dnia 26.06.1974r. (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz.1320, z 2021 r. poz. 1162).

2. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009r. w sprawie chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1367).

3. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 01.08.2002r. w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób (Dz.U. 2013.1379).

4. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 czerwca 2021r. zmieniające rozporządzenie w sprawie chorób zawodowych (Dz.U. z  2021 r. poz.1287).

5. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 czerwca 2021zr. zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób (Dz.U. z 2021 r. poz. 1288).